ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΠΡΟΣΩΠΙΚΗΣ ΜΥΘΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΑΛΛΕΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ

Μια ρεβυθιά στο Ηράκλειο - Λέιντεν - Λισσαβώνα - Αθήνα - πάλι Ηράκλειο - Γιάννενα


27/2/08

Στέαρ


Στον επαγγελματικό μου χώρο, έχει τύχει να γνωρίσω αρκετούς διαπρεπείς επιστήμονες από όλο τον κόσμο, και κουβεντιάζοντας μαζί τους για Βιολογία πολλές φορές έχω βρεθεί να χαζεύω κυριολεκτικά από την ευφυία και την ευρύτητα πνεύματος που αναδίδουν. Με κάποιους τυχαίνει να μιλήσουμε και για μη αμιγώς επιστημονικά θέματα - συχνά συμβαίνει να με αφήνει σχεδόν άφωνο η παντελής άγνοια πολλών από αυτούς για οτιδήποτε έξω από το πεδίο τους, ή η εξωφρενική απλοϊκότητα των αντιλήψεών τους (ανεξάρτητα από το αν κατά βάση συμφωνείς ή όχι με αυτές). Η ευφυία μετατρέπεται σε αναμάσημα κοινοτοπιών, η ευρύτητα πνεύματος εξατμίζεται στην πυρά της συμβατικότητας. Ο διαπρεπής (χωρίς εισαγωγικά) επιστήμονας, έξω από τα όρια - ενίοτε πολύ στενά - της περιοχής του επιστητού που θεραπεύει, μπορεί να είναι ένας εξαιρετικά συνηθισμένος άνθρωπος, μάλλον αδιάφορος, καμμιά φορά αφόρητα βαρετός.

Προφανώς αυτό δεν ισχύει για όλους. Άλλωστε το τι θεωρεί κάποιος "ενδιαφέρον" δεν έχει υποχρεωτικά σχέση με το τι θεωρεί ο οποιοσδήποτε άλλος. Παρατηρώ όμως (και έχω αρκετά μεγάλο στατιστικό δείγμα για να κάνω την παρατήρηση) ότι δεν υπάρχει καμμία εμφανής συσχέτιση ανάμεσα στο πόσα πτυχία, διδακτορικά, δημοσιεύσεις έχει κάποιος σε ένα αντικείμενο, και το πόσο έγκυρες απόψεις εκφράζει για οτιδήποτε άλλο. Έχοντας ζήσει μια εικοσαετία περιτριγυρισμένος από διδάκτορες και ακαδημαϊκά περιβάλλοντα, έχω πειστεί ότι η συζήτηση για πολιτική, κοινωνία, λογοτεχνία ή μουσική σε αυτούς τους χώρους έχει την ίδια βαρύτητα με μια αντίστοιχη συζήτηση στους χώρους ενός ποδοσφαιρικού γηπέδου. Και στους δύο χώρους υπάρχουν άνθρωποι με ενδιαφέρουσες ή αδιάφορες απόψεις, αλλά κανείς δεν εγγυάται ότι οι απόψεις που εκφράζονται έχουν κάποια ιδιαίτερη βαρύτητα: και στους δύο χώρους ο λόγος της από κοινού παρουσίας είναι άλλος. Όπως δεν περιμένεις από μια αυθεντία της ποδοσφαιρικής τακτικής να έχει βαρύνουσα άποψη για την εξωτερική πολιτική ή τη διαπολιτισμική εκπαίδευση, δεν πρέπει και να περιμένεις από έναν ειδικό στην αναπτυξιακή βιολογία να έχει ιδιαιτέρως έγκυρη άποψη για την ιστορία του εικοστού αιώνα ή την ενδεχόμενη υποψηφιότητα του Μπομπ Ντύλαν για το βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας.

Δεν υποννοώ βέβαια ότι οι επιστήμονες είναι συλλήβδην μονοδιάστατοι ή αδιάφοροι. Ωστόσο, νομίζω πως έχεις παραπλήσιες πιθανότητες να βρεις ενδιαφεροντες ανθρώπους (ή ανθρώπους με ενδιαφέροντα) στην κερκίδα με αυτές που έχεις να τους βρεις στα επιστημονικά εργαστήρια. Αν βέβαια δουλεύεις στα τελευταία όπως εγώ, ξεκινάς από εκεί (ειδικά αν το γήπεδο είναι ακριβό, ανθυγιεινό ή απρόσιτο και δεν είσαι οπαδός κάποιας ομάδας της πόλης που ζεις). Σε κάθε περίπτωση, είναι ευχάριστο να σε περιτριγυρίζουν ενδιαφέροντες άνθρωποι. Αν τύχει μάλιστα και ξεφυτρώσει κάποια αχτίδα από εκεί που δεν το περιμένεις, τόσο το καλύτερο. Ο Ηλίας Κουτσούκος σε ένα παλιό διήγημά του (στη συλλογή "Βόλτα με πυτζάμες") αναφέρει την ιστορία ενός συνταγματάρχη που κατά τη διάρκεια μιας στρατιωτικής επιθεώρησης εκφράζει ενδιαφέρον για την ποίηση του Ρίλκε, βοηθώντας έμμεσα τον φαντάρο-αφηγητή να τη βγάλει καθαρή. Η ιστορία αυτή μου θύμισε ένα αντίστοιχο περιστατικό που μου διηγήθηκε ένας φίλος από τον επιστημονικό μας μικρόκοσμο.

Ο φίλος έκανε διδακτορικό στο πρώτο μισό της δεκαετίας του '90, σε ένα εργαστήριο στην Αθήνα. Στην ομάδα των επιβλεπόντων υπήρχε ένας προχωρημένης ηλικίας καθηγητής που προερχόταν από άλλο πανεπιστήμιο. Ο καθηγητής είχε φήμη ανθρώπου στρυφνού και ιδιόρρυθμου - και δεν έκανε και πολλά για να την διασκεδάσει. Οι τακτικές επισκέψεις του στο εργαστήριο είχαν (τουλάχιστον για το φίλο μου) χαρακτήρα Ιεράς Εξέτασης: ο καθηγητής ρωτούσε λεπτομερώς για την πρόοδο της δουλειάς και συχνά οι ερωτήσεις του ήταν σκόπιμα ασαφείς ή διφορούμενες, σε βαθμό που ο φίλος να θεωρεί ότι ήταν παραπλανητικές. Στις δημόσιες παρουσιάσεις και τα σεμινάρια, ο καθηγητής παρέμενε ανέκφραστος και σκεπτικός, μουρμουρίζοντας στο τέλος ένα "ννναι" που έμοιαζε περισσότερο με "ναι μεν, αλλά". Οι συνάδελφοι καμιά φορά έδιναν φιλικά χτυπήματα στην πλάτη του φίλου λέγοντας "καλά ξεμπερδέματα", και ο ίδιος αγχωνόταν υπερβολικά κάθε φορά που επίκειτο συνάντηση με τους επιβλέποντες ή σεμινάριο.

Μια φορά, στη διάρκεια μιας ατελείωτης κουβέντας για το αν θα έπρεπε να ακολουθηθεί η μία ή η άλλη ερευνητική κατεύθυνση και αφού είχε εξαντληθεί η επιχειρηματολογία υπέρ αμφοτέρων των απόψεων, ρωτήθηκε ο φίλος τι νόμιζε. Ξεκίνησε τη φράση του λέγοντας κάτι μεσοβέζικα του τύπου "Πρέπει να το ζυγίσουμε καλά, διότι η πλάστιγγα θα κλίνει..." αλλά δεν πρόλαβε να την τελειώσει διότι ο καθηγητής σα να θυμήθηκε κάτι άρχισε από στήθους να απαγγέλλει:

H πλάστιγξ κλίνει εκεί που προτιμάμε
Kατά την ερμηνεία που της δίνουμε
Kάθε φορά που επιτυγχάνουμε στα ζάρια.

Οι υπόλοιποι κοιτάχτηκαν με απορία και ο καθηγητής χαμογελώντας συνέχισε:

Kαι ιδού που επιτυγχάνουμε και πάλι
Aφού τα ζάρια πέσαν στην κοιλιά μιας γυναικός
Mιας γυναικός γυμνής και κοιμωμένης
Kατόπιν κολυμβήσεως στην άμμο.

Κάτι με τη γυμνή γυναίκα έκανε κλικ στο κεφάλι του φίλου που ρώτησε χαμηλόφωνα "Εμπειρίκος;" Ο καθηγητής συγκατένευσε μ' ένα χαμόγελο μέχρι τα αυτιά και συνέχισε:

Aυτή η γυναίκα καθώς λεν οι θρύλοι
Eίχε το θάρρος να περάση μοναχή της
Γυμνή με στέαρ των κολυμβητών στο σώμα
Mια θάλασσα πλατειά και φουσκωμένη
Aπό τους στεναγμούς του γλυκασμού πολλών αγγέλων.

Ύστερα σηκώθηκε, πάντα χαμογελαστός μέχρι τα αυτιά, είπε στο φίλο μου "Αγαπητέ συνάδελφε, εξαιρετική η διατριβή σας" και αποχώρησε με χορευτικό βήμα αφού χαιρέτησε τους κυρίους διά χειραψίας και τις κυρίες δια χειροφιλήματος. Το χαμόγελό του έμεινε να αιωρείται στον αέρα σαν αυτό της γάτας του Τσέσαϊρ στην Αλίκη στη Χώρα των Θαυμάτων. Στην τελική εξέταση ήταν φιλικότατος και όταν κάποιοι άλλοι εξεταστές πήγαν κάπως να στριμώξουν τον εξεταζόμενο, καθάρισε με δυο κουβέντες ο καθηγητής και ο φίλος χρίστηκε διδάκτορας δόξη και τιμή.

Πολλά χρόνια μετά ξανασυνάντησε τον καθηγητή στο σημερινό του εργαστήριο (εδώ, δίπλα στο δικό μας) και έτρεξε να τον χαιρετήσει εγκάρδια. Ο καθηγητής, χρόνια πια συνταξιούχος, του απάντησε τυπικά με έναν επιφυλακτικό πληθυντικό που έβγαζε μάτι - προφανώς δεν τον είχε αναγνωρίσει. Το ίδιο βράδι ξανασυναντήθηκαν τυχαία στην πόλη, όπου βολτάριζε ο καθηγητής με τη συμβία του. Αυτή τη φορά όμως είχε φρεσκάρει τη μνήμη του και πήγε πρώτος και χαιρέτησε το φίλο, με το μικρό του όνομα και με πολλές ερωτήσεις για παλιούς γνωστούς. Ο φίλος μου δεν αντιστάθηκε στον πειρασμό να πετάξει κάπου ένα "να δούμε προς τα πού θα κλίνει η πλάστιγγα".

Αλλά ο καθηγητής δεν το έπιασε, ή μπορεί απλά να το άφησε να πέσει κάτω. Πού καιρός τώρα για γυμνές γυναίκες...

ΥΓ. Το ποίημα "Στέαρ" του Aνδρέα Εμπειρίκου δημοσιεύτηκε στη συλλογή Eνδοχώρα (Εκδόσεις Άγρα, 1980). Είναι αφιερωμένο στο Nίκο Eγγονόπουλο.

9 σχόλια:

Ανώνυμος είπε...

Αγαπητέ κε Ροβυθέ!

Ο Αριστοτέλης πέθανε, ο L. da Vinci πέθανε και εγώ τον τελευταίο καιρό δεν αισθάνομαι καλά...
Εννοώ με αυτό, ότι καιρό τώρα έχει παρέλθει η δυνατότητα ύπαρξης πανεπιστημόνων, πολύ δε περισσότερο ανθρώπων με πλατιά και βαθιά κουλτούρα ταυτόχρονα. Ή με πλατιά και βαθιά database γνώσεων. Μάλλον υπάρχει περιορισμός στο εμβαδό (εμβάθυνση Χ ευρύτητα) το οποίο μπορεί να κατέχει ένας βρωτός.
Επίσης οι συσχετισμοί μεταξύ ηθικής και γνώσεων, μεταξύ μόρφωσης και παιδείας κ.λπ. είναι μάλλον μηδενικοί. Αλλά αυτό είναι πια κοινοτοπία.

Προσωπικά έχω γνωρίσει ανθρώπους που διαπρέπουν σε κάποιους τομείς (επιστήμη, τέχνη) αλλά δεν με έκαναν να νιώσω ότι έχουν την αντίστοιχη α ν α μ ε ν ό μ ε ν η κουλτούρα (φιλοσοφία) του τομέα τους. Είναι όμως experts στα τεχνικά θέματα του τομέα.
Γενικότερα φρονώ ότι τα διάφορα χαρακτηριστικά, ικανότητες, γνώσεις κ.λπ. των ανθρώπων αναπτύσσονται ανεξάρτητα. Έτσι έχουμε τη χαρά (sic;) να βλέπουμε πολλούς συνδυασμούς προσωπικοτήτων!

Την συμπεριφορά τού καθηγητή που περιγράφετε την βρίσκω απαράδεκτη, πρίν και μετά. Απλά δείχνει πόσο πολύ λειτουργούν με "κουμπιά" οι άνθρωποι, γεγονός που ίσως τους κάνει "ανθρώπινους" αλλά αποτελεί και δοκιμασία για την ηθική τους (και για τις δύο πλευρές).
Θυμάμαι στο έργο "Phenomenon" τον superμνήμονα Τραβόλτα (και κάνω με αυτό, link στο προηγούμενο post σας) να βρίσκει το κουμπί της Δουλτσινέας του, αγοράζοντας όλες τις καρέκλες που εκείνη φτιάχνει, ως ανώνυμος αγοραστής.

Αδιακρισία: τα 'χετε "πάρει" λίγο με τους επιστήμονες ή μου φαίνεται; (χι, χι!)

Idom

Ανώνυμος είπε...

Ροβιθέ μου,

αφού ο κύριος καθηγητής βολτάριζε με την συμβία του, ΠΩΣ να αρχίσει κουβέντα για γυμνές γυναίκες; Ή έστω γυμνές πλάστιγγες;

Θανάσης

Christoforos είπε...

"Έχοντας ζήσει μια εικοσαετία
περιτριγυρισμένος από διδάκτορες και ακαδημαϊκά περιβάλλοντα, έχω πειστεί ότι η συζήτηση για πολιτική, κοινωνία, λογοτεχνία ή μουσική σε αυτούς τους χώρους έχει την ίδια βαρύτητα με μια αντίστοιχη συζήτηση στους χώρους ενός ποδοσφαιρικού γηπέδου"

Να αγιασει το στομα σας, αγαπητε.

ΥΓ. Τι ξερουμε για την υποψηφιοτητα Ντύλαν αλήθεια;

Β. είπε...

Ζητώ συγγνώμη από τους αναγνώστες που μου ζητούν "ονόματα και διευθύνεσεις", αλλά πρέπει να διευκρινίσω ότι η ανάρτηση είναι μάλλον άσκηση ύφους στη φανταστική λογοτεχνία παρά καταγραφή γεγονότων όπως ακριβώς έγιναν. Την ιδέα ενός "τεχνοκράτη" καθηγητή που διαβάζει ποίηση την πήρα από μια εκπομπή στην τηλεόραση πριν χρόνια όπου συζητούσαν μεταξύ άλλων για Εμπειρίκο ο (φιλόλογος) Γιώργης Γιατρομανωλάκης και ο (γενετιστής) Κώστας Κριμπάς. Το ποίημα το διάβασα (αν θυμάμαι καλά) πολύ αργότερα στο μετρό ή σε κάποιο λεωφορείο της Αθήνας, κατα τη διάρκεια μιας "εβδομάδας ποίησης" - φυσικά χρειάστηκε να το αναζητήσω εκ των υστέρων. Τα υπόλοιπα τα φαντάστηκα.

Όπως ορθώς κατάλαβε ο Idom, όλη η ιστορία χρησιμεύει ως φύλλο συκής για να πω μερικές σκέψεις για τους επιστήμονες - όχι τίποτα σοβαρό πάντως. Περίπου αυτά που επισημαίνει ο Χριστόφορος.

Ε, ναι, ρε Θανάση, για γυμνές γυναίκες θα μιλούσε ο άνθρωπος; Τι κρίμα που το περιστατικό έλαβε χώρα μόνο στη φαντασία μου...

Να υπενθυμίσω σε όλους τους αναγνώστες του ιστολογίου (και τους τέσσερις) ότι δεν πρέπει να παίρνουν τοις μετρητοίς ό,τι διαβάζουν στο internet, διότι η αφθονία της πληροφορίας είναι άλλο πράγμα από την εγκυρότητά της.

Όσο για το Ντύλαν, νομίζω ότι η σχετική με το Νόμπελ ιστορία είναι μούφα (ή έστω ευσεβής πόθος κάπποιων φανατικών), αλλά όντως μερικοί στίχοι του είναι ποίηση. Επ' αυτού κάποια στιγμή θα επανέλθω με παραδείγματα...

Ανώνυμος είπε...

Αγαπητέ (;;;) κε Ροβυθέ!

Πληγώσατε βαθύτατα την εμπιστοσύνη που με είχατε αφήσει να χτίσω για εσάς ή σωστότερα για τα γραφόμενά σας. Δύο όροφοι και κάτι είναι γκρεμίδια! Φρονώ ότι πρέπει να το διευκρινίζετε μεσα σε κάθε ιστορία αν πρόκειται για fiction πρόσωπα και γεγονότα ή "υβριδικά" ή τελείως υπαρκτά. Ή αν όλα σας τα κείμενα είναι ελευθεριάζοντα ως προς την αντιστοιχία με πραγματικά πρόσωπα και γεγονότα να το διευκρινίσετε σε προμετωπίδα στο όμορφο blog σας. (Εννοείτε ότι θα μου παραμείνει αγαπητό καθ'ότι γράφετε ωραία.)
Ο κος Χριστόφορος και εγώ είχαμε αρχίσει να ξύνουμε τις βελονίτσες μας για τα βουντού και τώρα μείναμε με τα κουκλόπανα και κάτι σελίδες του Εμπειρίκου στο χέρι...
Και βέβαια μην κρύβετε τις τεράστιες ( :-)) ) ευθύνες σας πίσω από το γεγονός ότι όντως κυκλοφορούν ακατονόμαστα στο διαδίκτυο! Ένας σωστός blogger διαμορφώνει συνειδήσεις (βλ. press-gr κ.λπ.)!
Ούφ!

Idom

Β. είπε...

@Idom

Κύριε,

το ιστολόγιο και για ιστορίες και για μυθολογίες λέει στον τίτλο του. Δεν κοροϊδέψαμε κανέναν, συνεπώς, και η προμετωπίδα υφίσταται ήδη, άλλο αν δεν το προσέξατε. Αφήστε τα βουντού, μαζέψτε τα γκρεμίδια και πάμε παρακάτω.

Για τα καλά σας λόγια, ευχαριστώ.

Κράτα με να σε κρατώ να τα κάνουμε διψήφια (τα comments).

Ανώνυμος είπε...

τωρα εγω γιατι βρηκα απο πού εμπνευστηκες την υβριδικη σου ιστορια πριν καν την τελειωσω;
ρλ

Β. είπε...

@ρλ
"αποχώρησε με χορευτικό βήμα αφού χαιρέτησε τους κυρίους διά χειραψίας και τις κυρίες δια χειροφιλήματος"

Μπορεί να σας θύμισε κάτι (λέμε, τώρα...)

Ανώνυμος είπε...

σου απαντησα αλλου! ου γαρ ερχεται μονον
ρλ